Sự trỗi dậy của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình cách thức tổ chức vận hành và lãnh đạo. Theo McKinsey, các tổ chức tiên phong đang chuyển từ mô hình lãnh đạo cá nhân sang mạng lưới lãnh đạo hợp tác, nơi năng lực lãnh đạo được phân bổ và phát huy ở nhiều cấp độ . Điều này đòi hỏi các nhà lãnh đạo không chỉ sở hữu kỹ năng chuyên môn mà còn cần khả năng kết nối, thích nghi và thúc đẩy đổi mới trong toàn tổ chức.
Năng lực lãnh đạo là gì?
Năng lực lãnh đạo là khả năng của một cá nhân trong việc dẫn dắt, định hướng, tạo động lực và ảnh hưởng đến một nhóm người hoặc một tổ chức để đạt được các mục tiêu chung. Đây không chỉ là việc ra lệnh hay quản lý công việc, mà còn là sự kết hợp của nhiều phẩm chất, kiến thức và kỹ năng để tạo ra một môi trường làm việc hiệu quả, truyền cảm hứng và phát triển.
Năng lực lãnh đạo là khả năng định hướng, truyền cảm hứng và thúc đẩy người khác đạt mục tiêu chung
Tầm quan trọng của năng lực lãnh đạo
Trong một môi trường kinh doanh và xã hội luôn biến động, năng lực lãnh đạo càng trở nên thiết yếu như một trụ cột cho sự đổi mới và khả năng thích nghi. Một nhà lãnh đạo xuất sắc không chỉ nắm bắt nhanh nhạy xu hướng thị trường và vận hành nội bộ, mà còn biết cách đưa ra định hướng chiến lược phù hợp, đảm bảo mỗi bước đi đều có kế hoạch rõ ràng, tổ chức chặt chẽ và ủy quyền hiệu quả.
Khi nhiệm vụ được giao đúng người, đúng khả năng, tập thể sẽ hoạt động đồng bộ, tương tác tích cực và đạt hiệu suất cao hơn. Nhờ đó, tổ chức không chỉ duy trì được sự ổn định mà còn tạo ra bước tiến mạnh mẽ trong hành trình phát triển.
Năng lực lãnh đạo còn thể hiện ở sự lắng nghe, đồng cảm, nhận ra những khó khăn và nhu cầu thầm lặng của nhân viên. Từ sự thấu hiểu đó, họ có thể đưa ra cách hỗ trợ phù hợp, giao việc theo sở trường, khuyến khích mỗi cá nhân phát huy tối đa thế mạnh của mình, qua đó đóng góp thiết thực vào thành công chung của tổ chức.
Không chỉ định hướng và ra quyết định, lãnh đạo còn là người khơi gợi tiềm năng, truyền cảm hứng, tạo động lực để nhân viên hoàn thiện, gắn kết hơn với tập thể. Từ đó, tạo ra một môi trường mà ở đó, tất cả mọi người đều đồng lòng, đặt mục tiêu tập thể lên cả lợi ích cá nhân để đưa tổ chức đến thành công bền vững.
Phát triển năng lực lãnh đạo giúp nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy đổi mới và tăng năng suất tổ chức
Các năng lực lãnh đạo cốt lõi cần có
- Năng lực lập kế hoạch
- Khả năng giao tiếp
- Kiểm soát cảm xúc
- Tư duy chiến lược
- Giải quyết vấn đề
- Kỹ năng phân tích
- Năng lực quản lý
- Kỹ năng thích ứng
Năng lực lập kế hoạch
Lập kế hoạch chiến lược là một trong những kỹ năng cốt lõi giúp nhà lãnh đạo định hình tương lai tổ chức. Kỹ năng này không chỉ giúp xác lập mục tiêu rõ ràng, mà còn tạo nên một lộ trình cụ thể để hiện thực hóa chúng, đưa ra quyết định sáng suốt và tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực.
Để làm chủ năng lực này, nhà lãnh đạo cần bắt đầu từ việc phân tích môi trường, xác định tầm nhìn chiến lược, ưu tiên các mục tiêu then chốt, xây dựng kế hoạch hành động và theo dõi tiến độ một cách nhất quán. Song song đó, việc giao tiếp hiệu quả với đội ngũ để đảm bảo mọi người cùng hiểu và cùng hướng tới mục tiêu chung là yếu tố không thể thiếu.
Khi được phát triển đúng cách, năng lực lập kế hoạch không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động, mà còn tạo tiền đề cho những bước đột phá chiến lược trong hành trình phát triển tổ chức.
Khả năng giao tiếp
Với các nhà lãnh đạo, giao tiếp là một quá trình quan trọng giúp họ xây dựng niềm tin, gắn kết con người và tạo ra sự đồng thuận, thúc đẩy hiệu suất và tinh thần hợp tác. Vì vậy, họ cần biết cách diễn đạt ý tưởng rõ ràng, khơi gợi cảm hứng và giải quyết mâu thuẫn khéo léo.
Quan trọng hơn, khả năng giao tiếp cũng thể hiện qua sự lắng nghe và phản hồi tích cực. Một nhà lãnh đạo biết lắng nghe cấp dưới sẽ tạo ra môi trường làm việc cởi mở, nơi mọi người cảm thấy được tôn trọng và công nhận. Điều này không chỉ nâng cao tinh thần làm việc mà còn góp phần phát hiện và giải quyết vấn đề từ sớm.
Kiểm soát cảm xúc
Theo Goleman, điểm chung nổi bật của những nhà lãnh đạo hiệu quả nhất chính là họ sở hữu trí tuệ cảm xúc ở mức độ cao. Không có nghĩa là chỉ số IQ hay năng lực chuyên môn không quan trọng. Chúng vẫn là điều kiện cần để bước vào vị trí lãnh đạo. Tuy nhiên, chính trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence - EI) mới là yếu tố tạo nên sự khác biệt, giúp họ kết nối con người, quản trị cảm xúc và dẫn dắt tổ chức một cách bền vững.
Trên thực tế, trong những tình huống áp lực hoặc khủng hoảng, khả năng kiểm soát cảm xúc giúp các nhà lãnh đạo trở nên vững vàng hơn, bình tĩnh trước căng thẳng, suy nghĩ khách quan và ra quyết định phù hợp hơn.
Hơn nữa, kiểm soát cảm xúc còn giúp người lãnh đạo trở thành tấm gương cho đội ngũ noi theo. Khi nhà lãnh đạo truyền đi cảm xúc tích cực như sự tự tin, lạc quan và kiên định, cả tập thể cũng sẽ cảm thấy an tâm và có động lực hơn. Từ đó, xây dựng văn hóa tổ chức lành mạnh, nơi con người được đối xử bằng sự tôn trọng và tinh thần nhân văn.
Tư duy chiến lược
Tư duy chiến lược là một kỹ năng thiết yếu đối với bất kỳ nhà lãnh đạo nào. Nó bao gồm khả năng đánh giá các vấn đề, cơ hội và đưa ra quyết định đúng đắn hỗ trợ cho mục tiêu chung. Qua đó, giúp doanh nghiệp gia tăng lợi thế cạnh tranh, dự đoán những thay đổi, đưa ra quyết định sáng suốt và thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới.
Ngược lại, những nhà lãnh đạo thiếu tư duy chiến lược dễ rơi vào cái bẫy của những quyết định ngắn hạn, dẫn đến hệ quả tiêu cực cho tổ chức trong dài hạn. Sự thiếu tầm nhìn không chỉ làm chậm bước tiến, mà còn có thể khiến tổ chức lạc hướng trong môi trường cạnh tranh đầy biến động.
Để tránh những hệ lụy này, lãnh đạo cần chủ động rèn luyện tư duy chiến lược — không chỉ bằng kiến thức, mà còn qua thực hành có mục tiêu, phân tích sâu sắc và học hỏi không ngừng từ thực tiễn.
Giải quyết vấn đề
Trong vai trò lãnh đạo, việc đối mặt với những vấn đề bất ngờ và đầy áp lực là điều không thể tránh khỏi. Lúc này, khả năng giải quyết vấn đề sẽ giúp các nhà lãnh đạo tìm ra cách xử lý, hiểu rõ bản chất vấn đề, nhận diện nguyên nhân cốt lõi và đánh giá hậu quả của từng lựa chọn. Nhờ đó, họ vừa có thể “chữa cháy” vừa có khả năng ngăn chặn sự cố xảy ra trong tương lai.
Tuy nhiên, để giải quyết vấn đề hiệu quả, các nhà lãnh đạo cần nâng cao khả năng phân tích, sáng tạo và sự hợp tác. Đồng thời, quá trình giải quyết vấn đề phải có sự tham gia của các bên liên quan chính như nhân viên, khách hàng và nhà cung cấp, để đảm bảo rằng giải pháp giải quyết được mọi khía cạnh của vấn đề. Từ đó, cải thiện hiệu quả, giảm chi phí, tăng sự hài lòng và đạt được các mục tiêu của mình.
Kỹ năng phân tích
Phân tích là một trong những năng lực lãnh đạo quan trọng giúp họ ra quyết định một cách sáng suốt và có cơ sở. Bởi lẽ, một quyết định sai lầm do thiếu phân tích kỹ lưỡng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho cả tổ chức. Những nhà lãnh đạo có khả năng phân tích tốt thường là người nhìn xa trông rộng, có khả năng “đọc vị” tình huống và đưa ra giải pháp không chỉ phù hợp trong ngắn hạn mà còn hiệu quả lâu dài.
Năng lực quản lý
Năng lực quản lý là khả năng tổ chức, điều hành và tối ưu hóa các nguồn lực để đạt được mục tiêu. Một nhà lãnh đạo giỏi sẽ xây dựng hệ thống rõ ràng, phân công công việc hợp lý và giám sát hiệu quả, đảm bảo mọi hoạt động trong tổ chức diễn ra suôn sẻ, đúng tiến độ và chất lượng.
Bên cạnh đó, năng lực quản lý còn thể hiện ở việc xây dựng một văn hóa làm việc tích cực và hiệu suất cao. Người lãnh đạo cần tạo ra một môi trường công bằng, minh bạch, nơi nhân viên được khuyến khích và phát triển. Thay vì kiểm soát, họ đóng vai trò đồng hành, hỗ trợ và định hướng, giúp mỗi cá nhân phát huy tối đa năng lực trong một tập thể có chung mục tiêu.
Kỹ năng thích ứng
Trong kỷ nguyên của biến đổi nhanh chóng, người lãnh đạo không chỉ cần kiên định, mà còn phải linh hoạt. Kỹ năng thích ứng cho phép họ điều chỉnh tư duy, hành động và phương pháp làm việc theo bối cảnh thực tế. Một nhà lãnh đạo thích ứng tốt sẽ không bị “đóng khung” trong cách nghĩ cũ, mà sẵn sàng học hỏi cái mới, điều chỉnh chiến lược, thậm chí thay đổi toàn bộ mô hình nếu cần thiết.
Kỹ năng thích ứng cũng thể hiện qua khả năng đối phó với khủng hoảng hoặc thay đổi bất ngờ – từ thị trường, công nghệ đến tâm lý nhân viên. Thay vì phản ứng tiêu cực hay bị động, người lãnh đạo có năng lực thích ứng sẽ nhanh chóng đánh giá tình hình, tìm cơ hội trong thách thức và đưa ra phản ứng phù hợp. Trong một thế giới đầy biến động, khả năng thích ứng không còn là lợi thế, mà là điều kiện sống còn với bất kỳ nhà lãnh đạo nào.
Năng lực lãnh đạo gồm các khả năng phân tích, giao tiếp, tư duy chiến lược,...
Cách nâng cao năng lực lãnh đạo
Việc nâng cao năng lực lãnh đạo có thể được thực hiện qua nhiều phương pháp: học tập, trải nghiệm thực tiễn, phản tư, tìm kiếm người cố vấn hay xây dựng văn hóa học tập trong môi trường làm việc.
Trau dồi kiến thức
Một người lãnh đạo muốn tiến xa không thể dậm chân tại chỗ trong thế giới tri thức. Việc liên tục trau dồi kiến thức giúp họ hiểu rõ hơn về các lĩnh vực chuyên môn, xu hướng xã hội, cũng như những kỹ năng quản lý và lãnh đạo hiện đại. Kiến thức không chỉ đến từ sách vở hay các khóa đào tạo, mà còn đến từ quá trình học hỏi từ đồng nghiệp, khách hàng, và thậm chí cả đối thủ. Việc cập nhật thường xuyên những tư duy và công cụ mới giúp lãnh đạo không bị “tụt hậu” trước những thay đổi liên tục của thị trường và môi trường làm việc.
Ngoài ra, trau dồi kiến thức còn giúp người lãnh đạo có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn khi đưa ra quyết định. Một người hiểu biết rộng sẽ có khả năng phân tích tình huống đa chiều, đồng thời tạo dựng được niềm tin và uy tín trong mắt cấp dưới. Đặc biệt, trong thời đại công nghệ và dữ liệu lên ngôi, việc hiểu và ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, hay trí tuệ nhân tạo trở thành lợi thế quan trọng, thể hiện bản lĩnh của người lãnh đạo không chỉ trong hiện tại mà cả tương lai.
Sẵn sàng chịu trách nhiệm
Một nhà lãnh đạo thực sự sẽ không né tránh trách nhiệm khi có sai sót hay thất bại. Thay vào đó, họ sẽ đứng ra nhận trách nhiệm, phân tích nguyên nhân và tìm cách khắc phục. Điều này không chỉ thể hiện sự dũng cảm mà còn tạo dựng niềm tin và sự tôn trọng từ đội ngũ. Hơn nữa, chịu trách nhiệm còn bao gồm việc dám đưa ra những quyết định khó khăn, ngay cả khi chúng không được lòng tất cả mọi người.
Nâng cao tính kỷ luật
Kỷ luật là nền tảng của mọi thành công, đặc biệt trong vai trò lãnh đạo. Một nhà lãnh đạo có kỷ luật sẽ gương mẫu trong công việc, tuân thủ các nguyên tắc đã đề ra và hoàn thành nhiệm vụ đúng thời hạn. Điều này tạo ra một tiền lệ tích cực cho đội ngũ.
Bên cạnh đó, kỷ luật thường đi đôi với tự giác. Nó giúp nhà lãnh đạo chủ động hơn trong việc quản lý thời gian, sắp xếp việc ưu tiên và hành động độc lập mà không cần sự kiểm soát thường xuyên. Từ đó, vừa nâng cao hiệu suất cá nhân vừa truyền cảm hứng cho những người khác noi theo.
Tự nhìn nhận và đánh giá thường xuyên
Tự nhìn nhận và đánh giá bản thân là một trong những kỹ năng khó nhất nhưng cũng cần thiết nhất để nâng cao năng lực lãnh đạo. Một nhà lãnh đạo giỏi không phải là người không mắc sai lầm, mà là người dám đối diện với sai lầm, học từ nó, và điều chỉnh để trở nên tốt hơn. Việc thường xuyên tự soi chiếu lại hành vi, quyết định, và cách ứng xử với tập thể sẽ giúp lãnh đạo nhận ra điểm mạnh để phát huy, và điểm yếu để cải thiện.
Hơn nữa, việc tự đánh giá cần đi kèm với việc lắng nghe phản hồi từ người khác - đặc biệt là từ nhân viên và cộng sự trực tiếp. Những phản hồi khách quan, nếu được đón nhận một cách chân thành, sẽ là tấm gương phản chiếu rõ nhất năng lực thực tế của người lãnh đạo. Một người luôn có ý thức phát triển bản thân qua tự phản tư không chỉ trưởng thành nhanh hơn, mà còn tạo ra văn hóa học hỏi trong toàn tổ chức – nơi ai cũng sẵn sàng thay đổi để tiến bộ.
Cần rèn luyện tính kỷ luật và thường xuyên trau dồi kiến thức để nâng cao năng lực lãnh đạo
Khi một doanh nghiệp khát khao vươn xa hơn giới hạn của sự ổn định để đạt đến tăng trưởng bền vững, người lãnh đạo không thể tránh khỏi những trăn trở trước vô vàn nghịch lý và thử thách trong quá trình quản trị. Chính trong bối cảnh đầy biến động ấy, năng lực lãnh đạo trở thành yếu tố mang tính quyết định - không chỉ để vượt qua trở ngại, mà còn để vạch ra một con đường phát triển chiến lược, rõ ràng và dài hạn cho tổ chức.
